Το απόγευμα της 7ης Οκτώβρη 2018, ένα μήνα μετά τις διαμαρτυρίες μεταναστ(ρι)ών στην Εθνική Οδό και μερικές μέρες μετά την δολοφονία του Σύρου μετανάστη στις 29/9/18, επισκεφτήκαμε το στρατόπεδο της Μαλακάσας. Μέσα στα πλαίσια των αγώνων μας για την κατάργηση κάθε χώρου κράτησης και εξαθλίωσης των «ανθρώπων χωρίς χαρτιά» θέλαμε να αποκτήσουμε μια δική μας άποψη για όσα συμβαίνουν εκεί και να διασταυρώσουμε τις πληροφορίες που κατά καιρούς δημοσιεύονται από τα συστημικά μίντια.
Η εικόνα του στρατοπέδου και οι ιστορίες των ανθρώπων
Μπαίνοντας -και συγκρίνοντας με την εικόνα που είχαμε αντικρίσει στην πρώτη μας επίσκεψη στο χώρο, πριν μερικούς μήνες- παρατηρήσαμε τα νέα αντίσκηνα που έχουν τοποθετηθεί στην είσοδο του στρατοπέδου καθώς και ένα αρκετά διαφορετικό κλίμα: Στους κοινόχρηστους χώρους (εκτός των κοντέινερς) κυκλοφορούσαν αποκλειστικά άνδρες και ελάχιστα, μόνο, παιδιά, ενώ η γενικότερη αίσθηση ερημιάς εντεινόταν από τον χαμηλό έως κατά τόπους ανύπαρκτο φωτισμό.
Στην αρχή ο κόσμος ήταν επιφυλακτικός απέναντι μας. Αργότερα, μόλις άρχισαν να καταλαβαίνουν ποιες και από πού είμαστε, μας μίλησαν πιο ανοιχτά. Έτσι μπορέσαμε να μάθουμε από τους ίδιους τόσο πληροφορίες για την ζωή τους εκεί όσο και λεπτομέρειες για τα πρόσφατα συμβάντα.
Οι ιστορίες που μας διηγήθηκαν οι κάτοικοι του στρατοπέδου της Μαλακάσας δεν διαφέρουν από εκείνες των μεταναστ(ρι)ών στα υπόλοιπα «κέντρα φιλοξενίας» της επικράτειας, όπως έχουν γίνει κατά καιρούς γνωστές. Η παραμονή των μεταναστ(ρι)ών εκεί αποτελεί μία ατελείωτη περιπέτεια με κύρια χαρακτηριστικά την αβεβαιότητα για το μέλλον, τη μόνιμη απραξία και αδυναμία εύρεσης εργασίας, τις άθλιες συνθήκες διαμονής και τον εγκλωβισμό τους, τόσο μέσα στα γεωγραφικά όρια της χώρας, όσο και στα γεωγραφικά – κοινωνικά όρια του στρατοπέδου.
Άμεση συνέπεια του εγκλωβισμού είναι η συνεχής επιδείνωση της ψυχολογικής κατάστασης αλλά και της σωματικής υγείας των μεταναστ(ρι)ών. Το φαγητό είναι ανεπαρκές ή χαμηλής ποιότητας και παραδίδεται από ένα φορτηγό μία φορά την ημέρα σε καθεστώς «όποιος πρόλαβε, πήρε». Τα παιδιά, παρά τις υποσχέσεις και βεβαιώσεις που έχουν πάρει κατά καιρούς από διάφορους αρμόδιους, εξακολουθούν να μην πηγαίνουν σχολείο ή να απασχολούνται με δημιουργικές δραστηριότητες.
Σε ολοένα και χειρότερες συνθήκες
Η Μαλακάσα όπως και άλλα στρατόπεδα εντός Αττικής βρίσκονται στην δικαιοδοσία του ΙΟΜ (ΔΟΜ-Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης). Σύμφωνα με τα λεγόμενα των διαμενόντων, η παρουσία τους εκεί είναι ανύπαρκτη ή διακοσμητική. Δεν υπάρχει κανείς για να τους κατευθύνει σε καθημερινά αλλά εξαιρετικά σημαντικά νομικά ζητήματα όπως π.χ. η πρόσβασή τους στη διαδικασία ασύλου.
Παράλληλα, η μίνιμουμ ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (από το γνωστό και αγαπημένο μας ΚΕΕΛΠΝΟ) εξαντλείται στην περιστασιακή παρουσία ενός γιατρού που δεν κάνει τίποτα άλλο από το να κλείνει ραντεβού στα νοσοκομεία μετά από δύο, τρεις ή και περισσότερους μήνες. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως ακόμα και για περιστατικά που χρήζουν άμεσης βοήθειας (όπως για παράδειγμα ένα παιδί με μόλυνση στο μάτι που βρέθηκε μπροστά μας) χρειάζονται μήνες για να κάνουν εξετάσεις, να πάρουν μια απλή γνωμάτευση ή μια θεραπεία.
Μέσα σε όλα αυτά, οι μετανάστες έχουν να παλέψουν και με τα καιρικά φαινόμενα, μια που τα αντίσκηνα στα οποία ορισμένοι μένουν τους προστατεύουν ελάχιστα από το βραδινό κρύο ή την βροχή.
Βασικός παράγοντας επιδείνωσης τόσο των συνθηκών όσο και του κλίματος είναι και η νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στη Μαλακάσα από τον κόσμο που έχει μεταφερθεί εκεί από τη Μόρια. Η μετακίνηση αυτή έγινε στο πλαίσιο της «αποσυμφόρησης» των νησιών που εξήγγειλε και μετά βαΐων και κλάδων εφαρμόζει η κυβέρνηση. Η αποσυμφόρηση βέβαια είναι μια κοροϊδία, αφού η παντελής έλλειψη υποδομών δημιουργεί υπερπληθυσμό και συνθήκες στοιβάγματος στο στρατόπεδο.
Προφανώς η Μαλακάσα, όπως και τα υπόλοιπα στρατόπεδα θα αποτελέσουν από δω και πέρα τις νέες μικρές «Μόριες» -αυτή τη φορά στην ενδοχώρα- εξίσου υποβαθμισμένες και με τις ίδιες απάνθρωπες συνθήκες αλλά μακριά από την δημοσιότητα που πρόσφατα προσέλκυσε η Λέσβος και τα υπόλοιπα νησιά του Βορείου Αιγαίου.
Διαμαρτυρίες, καταστολή, εσωτερικές εντάσεις
Η συνεχιζόμενη επιδείνωση της ζωής των μεταναστ(ρι)ών έφερε αναπόφευκτα αντιδράσεις. Στις 27 Αυγούστου και με κύριο αίτημα την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους, μερίδα των διαμενόντων προέβη σε καθιστική διαμαρτυρία μπλοκάροντας την Ε.Ο. στο ύψος της Μαλακάσας. Η αυθόρμητη αυτή διαμαρτυρία απαντήθηκε άμεσα και βίαια από τις κρατικές δυνάμεις καταστολής.
Επιπρόσθετα, κρούσματα βίας έχουν σημειωθεί μέσα στο στρατόπεδο και μεταξύ των ίδιων των διαμενόντων. Η πίεση που αισθάνθηκαν όλες/οι όταν ο νέος πληθυσμός από τη Μόρια μεταφέρθηκε βίαια στην Μαλακάσα σε συνδυασμό με τα αυξανόμενα προβλήματα στην καθημερινή επιβίωση και το γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας που συνοδεύει τη ζωή στο στρατόπεδο συνέβαλαν στην έξαρση της βίας εντός του.
Παρότι κάποιοι/ες μετανάστ(ρι)ες αναγνωρίζουν ότι δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν μεταξύ τους και ότι η αναπαραγωγή της ρητορικής του διαχωρισμού ανά θρησκεία, έθνος και φύλο συμβάλλει μόνο στην περαιτέρω πειθάρχηση και καταστολή τους, δυστυχώς οι δυσμενείς συνθήκες που επικρατούν στο στρατόπεδο καθιστούν τη βία μεταξύ τους συχνό φαινόμενο.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι η δολοφονία με μαχαίρι του Σύρου μετανάστη στα τέλη του Σεπτέμβρη. Συγκεκριμένα, την ημέρα εκείνη συνεπλάκησαν περίπου 100-150 άτομα με αφορμή μια ασήμαντη διαφωνία για ένα σκυλί. Όταν ο μετανάστης έπεσε νεκρός αρκετοί παρευρισκόμενοι έτρεξαν στην είσοδο και ζήτησαν επέμβαση από τους φύλακες, ενώ άλλοι πήραν τηλέφωνο για βοήθεια. Ωστόσο, τόσο η αστυνομία όσο και το ΕΚΑΒ δεν παρενέβησαν παρά μόνο τέσσερις ώρες μετά το περιστατικό, στο οποίο διάστημα ο μετανάστης κειτόταν νεκρός σε κοινή θέα (στη διαμαρτυρία στην Ε.Ο., όμως, δεν είχαν χάσει δευτερόλεπτο πριν επέμβουν να την καταστείλουν…). Τα δε κυρίαρχα ΜΜΕ φρόντισαν από την πλευρά τους να γνωστοποιήσουν την είδηση γιγαντώνοντάς την, μιλώντας για «παρατράγουδα και έκτροπα».
Μαθαίνοντας όλα τα παραπάνω έπαψε να μας εκπλήσσει η απουσία γυναικών και παιδιών στους κοινόχρηστους χώρους. Όπως δεν μας έκανε καθόλου εντύπωση ο φόβος και η ανάγκη που εξέφρασαν οι άνθρωποι που μένουν εκεί για περισσότερη «φύλαξη» του χώρου. Όσο οξύμωρα κι αν ακούγονται στα αυτιά μας τα καλέσματα για περισσότερη φύλαξη, είναι σίγουρα κατανοητά εντός αυτών των συνθηκών: οι μετανάστριες/ες της Μαλακάσας φοβούνται απλά ότι δεν έχει απομείνει κανείς που να ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν εκεί μέσα.
Στρατόπεδα συγκέντρωσης για το “Ευρωπαϊκό όραμα”
Τα όσα συμβαίνουν στην Μαλακάσα είναι οι σημερινές συνέπειες των Ευρωπαϊκών νόμων και πρακτικών που σχετίζονται με τη στρατιωτικοποιημένη συνοριοποίηση της Δύσης και τη δημιουργία μιας δεξαμενής ανθρώπων που χρησιμοποιούνται ως αναλώσιμα ανάλογα με τις ανάγκες της Ευρώπης σε εργατικό δυναμικό.
Οι «μεταναστευτικές ροές» όπως περίτεχνα έχουν βαφτιστεί από τον κυρίαρχο λόγο συνεχίζουν να κυνηγούν την πρόσβαση στην Ευρώπη. Εκατοντάδες άτομα περνούν κάθε μήνα στα νησιά του Βορείου Αιγαίου και άλλα τόσα από τον Έβρο. Από τα θαλάσσια περάσματα της Ιταλίας και του Γιβραλτάρ οι μετανάστ(ρι)ες επίσης συνεχίζουν να επιχειρούν μια άκρως επικίνδυνη, συνήθως θανατηφόρα διαδρομή. Ταυτόχρονα η Ευρώπη επιτρέπει την είσοδο στο εσωτερικό της κυριολεκτικά με το σταγονόμετρο, εγκλωβίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες ζωές στα στρατόπεδα «φιλοξενίας» κοντά στα παράλια. Η Τουρκία, χρησιμοποιώντας το μεταναστευτικό ως μοχλό πίεσης, αφήνει ανάλογα με την πολιτική συγκυρία, λιγότερους ή περισσότερους μετανάστ(ρι)ες να διαφύγουν προς την Ελλάδα και, κατά πώς φαίνεται, από την Ευρωπαϊκή πλευρά οι επαναπροωθήσεις είναι καθημερινό φαινόμενο. Σε αυτό το ιδιότυπο συνοριακό πινγκ πονγκ το μπαλάκι είναι φυσικά όσες και όσοι προσπαθούν να διασχίσουν τα σύνορα και το αποτέλεσμα πολλά πτώματα και πολύ περισσότερες κατεστραμμένες ζωές.
Παράλληλα, στη Μέση Ανατολή ο πόλεμος συνεχίζει να μαίνεται ασίγαστα. Νέοι πληθυσμοί υπόκεινται σε βίαιες μετακινήσεις καθημερινά. Οι ίδιες υπερδυνάμεις που εμπλέκονται, σιγοντάρουν και κερδοσκοπούν από τις συνεχόμενες συρράξεις, φροντίζουν με τις εξοντωτικές πολιτικές τους να κρατούν τους υπό φυγή πληθυσμούς αποκλεισμένους εκτός Ευρωπαϊκών συνόρων σε στρατόπεδα όπως αυτά της Τουρκίας και της Λιβύης.
Στα υδάτινα σύνορα, τα κράτη ενισχύουν όλο και περισσότερο την Frontex, η οποία, παντοδύναμη, προωθείται ως η μοναδική δύναμη που θα πλέει πέριξ των ελληνικών νησιών αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Μετά την ποινικοποίηση των δικτύων αλληλεγγύης που στήθηκαν από μέρος του κινήματος (κυρίως το 2015), τώρα έχει έρθει η σειρά και των θεσμικών μονάδων διάσωσης να βρεθούν στο στόχαστρο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα το διασωστικό πλοίο Aquarius από το οποίο αφαιρέθηκε η σημαία μετά από πιέσεις των Ιταλικών αρχών [1] αλλά και οι διώξεις από τις αρχές της Μάλτας σε βάρος πληρωμάτων και καπετάνιων διασωστικών σκαφών ΜΚΟ για διακίνηση μεταναστών [2]. Στο Αιγαίο πάλι, οι κατηγορίες εναντίον της (θεσμικής, διαπλεκόμενης και με μεγάλες πολιτικές πλάτες) Emergency Respond Centre International (ERCI) αποσκοπεί –ίσως εν μέσω άλλων- στην παρακώλυση των διασώσεων που πραγματοποιεί (ακόμα και αν παραδίδει τους διασωθέντες στα πλοία της ίδιας της Frontex) και στην τρομοκράτηση των μελών των ΜΚΟ οι οποίοι/ες βρίσκονται τώρα και αυτοί/ες υπόδικοι/ες με βαρύτατες κατηγορίες [3]. Πλέον, στις μεσογειακές θάλασσες και στα χερσαία σύνορα θα κυκλοφορούν μόνο το ΝΑΤΟ, το λιμενικό και η Frontex και παρά τις ενδείξεις για συνεχείς επαναπροωθήσεις ο πραγματικός αριθμός και οι διαστάσεις αυτής της πρακτικής θα παραμένει σε μας φυσικά άγνωστος.
Στο εσωτερικό της χώρας, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης από την αρχή του νέου μεταναστευτικού ρεύματος το 2015 μέχρι και σήμερα, έχουν παίξει έναν εξαιρετικά βρώμικο ρόλο. Με το κράτος να συνεχίζει να μαντρώνει τους μετανάστες/ριες κατά χιλιάδες σε hotspots, κέντρα κράτησης και στρατόπεδα, τα ΜΜΕ σιωπούν για ότι γίνεται ανά τη χώρα, «εξαφανίζουν» όσους/ες έχουν στοιβαχθεί εκεί από την κοινή γνώμη και δεν διαρρέουν παρά ελάχιστες πληροφορίες για τις απελάσεις-εξπρές, τις απαράδεκτες παραβιάσεις στο σύστημα Ασύλου, τις άθλιες συνθήκες και την ψυχολογική βία. Με μία εξαίρεση: όταν σημειώνονται περιστατικά βίας και παραβατικότητας στα κέντρα κράτησης τότε τα ΜΜΕ σπεύδουν να τα αναπαράξουν.
Τα σχετικά δημοσιεύματα σε φυλλάδες, site και κανάλια είναι χιλιάδες. «Δολοφονίες», «Βιασμοί», «Βεντέτα», «Μαφιόζικη εκτέλεση», «Φυλετική διαμάχη» «Τζιχαντιστές» είναι τίτλοι που βρίσκουν καθημερινά το δρόμο τους προς τα εντεταλμένα δελτία ειδήσεων, ώστε να πειστεί και ο πιο δύσπιστος νοικοκυραίος ότι αυτοί που τόσο φιλεύσπλαχνα «φροντίζει» το κράτος στα κέντρα κράτησης, είναι βίαιοι ρατσιστές που δεν εκτιμούν τις κρατικές «παροχές», σκοτώνονται μεταξύ τους, βιάζουν, κλέβουν και τρομοκρατούν.
Πρόκειται για μια κατάφωρη προσπάθεια να ξεπλυθούν οι -αποκλειστικές- ευθύνες του κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφυκτική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και να τις φορτώσουν σε δήθεν ρατσιστικά κίνητρα ή … την “έμφυτη” τάση των μεταναστών για εγκληματικότητα και τρομοκρατία. Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν ισχύει: στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπάρχει ούτε ένα παράδειγμα εγκλεισμού σε φυλακές/στρατόπεδα συγκέντρωσης, πόσο μάλλον με τόσο υπερπληθυσμό, έλλειψη βασικών αγαθών και προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, που να μην έχει οδηγήσει σε βίαιες διενέξεις μεταξύ των κρατουμένων, από όπου και αν προέρχονται, όποιο και αν είναι το προφίλ τους.
Συλλογικές διεκδικήσεις των μεταναστ(ρι)ών: εμπόδια, αλλά και μια ελπίδα
Στο μεταξύ, το κίνημα αλληλεγγύης το οποίο εκφράστηκε ποικιλοτρόπως κατά το καλοκαίρι του 2015 σήμερα βρίσκεται αποδυναμωμένο ή σε αδράνεια. Από πλευράς των ίδιων των μεταναστ(ρι)ών α) οι αντικειμενικές δυσκολίες που μπορεί να έχει μια έστω και υποτυπώδης οργάνωση (με σκοπό π.χ. την πίεση για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης ή την επίσπευση των διαδικασιών ασύλου) και β) η εξοντωτική καταστολή και τρομοκρατία που δέχονται όταν κάτι τέτοιο συμβαίνει, λειτουργούν σαν τροχοπέδη σε μια πιθανή συλλογική διεκδίκηση από μεριάς τους. Πρόσφατα παραδείγματα αυτής της ανελέητης και μεθοδευμένης καταστολής είναι οι υποθέσεις των 35 εξεγερμένων μεταναστών από τη Μόρια και των 8 από την Πέτρου Ράλλη, με στημένες δίκες-παρωδίες και αποφάσεις που αν δεν ήταν τόσο τραγικές θα προκαλούσαν γέλιο. Δυστυχώς οι δυο αυτές υποθέσεις είναι από τις λίγες που κατάφεραν να γίνουν ευρέως γνωστές, μετά από κινητοποιήσεις αλληλέγγυων αλλά και των ίδιων των μεταναστών, ενώ καθημερινά σύρονται στα δικαστήρια, φυλακίζονται και απελαύνονται δεκάδες μετανάστες/ριες οι οποίοι τόλμησαν να αντισταθούν έστω και ελάχιστα στην εξαθλίωση και τον εξευτελισμό τους.
Αν κάποιος/α αναλογιζόμενος/η τα παραπάνω εξετάσει το περιστατικό των διαμαρτυριών στην Μαλακάσα για τις κακές συνθήκες διαμονής, θα διαπιστώσει κάτι πολύ λογικό: ότι αυτές προέρχονται κυρίως από τους μετανάστες/ριες που μετακινήθηκαν πρόσφατα από την Λέσβο, μιας και η μεγάλη διάρκεια της παραμονής τους στην Μόρια και οι εμπειρίες τους εκεί τους έχουν προσφέρει κοινά βιώματα από τους χώρους αυτούς και τους έχουν βοηθήσει να συγκροτούν σε ένα βαθμό συλλογικά πολιτικά υποκείμενα.
Αντί επιλόγου
Μια επίσκεψή-αυτοψία στο στρατόπεδο της Μαλακάσας, μερικές συνομιλίες με τους ανθρώπους που καθημερινά στοιβάζονται εκεί και οι περιγραφές των περιστατικών που αποτελούν πλέον την καθημερινότητα τους, αναπόφευκτα οδηγούν στο να αναλογιστεί κανείς τη συνολική κατάσταση.
Μια ματιά στη ζωή αυτών των ανθρώπων, στις ολοένα και χειρότερες συνθήκες, τη στοχευμένη καταστολή και την τρομοκρατία από κράτη-δεσμοφύλακες, προπύργια μιας σιδερόφρακτης ΕΕ που διαχειρίζεται τους ανθρώπους σαν εμπορεύματα, μας προτρέπει για άλλη μια φορά να δούμε ποια είναι η μεγαλύτερη εικόνα -όσο και αν προσπαθούν τα συστημικά μέσα να παρουσιάσουν μια διαστρεβλωμένη πραγματικότητα. Άνθρωποι που τρέχουν να ξεφύγουν από τη φτώχεια και τον πόλεμο, πέφτουν πάνω σε φράχτες και σύνορα, στημένα από το ίδιο τέρας και καταλήγουν «αόρατοι» μέσα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, κέντρα κράτησης και φυλακές, όπου οι αγώνες τους στραγγαλίζονται και οι φωνές τους δεν μπορούν να ακουστούν. Σε αυτούς τους αγώνες θα στεκόμαστε αλληλέγγυοι/ες, σπάζοντας την αορατοποίηση. Αυτές τις φωνές θα βγάζουμε εκτός των τειχών, μέχρι να γκρεμίσουν -μαζί με τις δικές μας- κάθε φράχτη και να κλείσουν κάθε στρατόπεδο.
ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ/ΤΙΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤ(ΡΙ)ΕΣ
ΓΚΡΕΜΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΦΡΑΧΤΕΣ
ΚΑΙΜΕ ΤΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ ΜΕ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΟΥΣ
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΕ ΟΣΕΣ/ΟΥΣ ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΝΤΑΙ
ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΟΣΜΟ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ – ΚΡΑΤΗ – ΦΥΛΑΚΕΣ
Ομάδα COMMON GROUNDS
στην κατάληψη Δ56
1. https://www.bbc.com/news/av/world-44638305/the-aquarius-migrant-rescue-ship-is-empty-why
2. http://www.independent.com.mt/articles/2018-08-08/local-news/Stop-misusing-criminal-law-against-rescue-NGOs-Amnesty-International-tells-Malta-Italy-6736194664
3. https://www.cnn.gr/news/ellada/story/144694/synelifthi-stin-ellada-gia-diakinisi-metanaston-i-23xroni-kolymvitria-iroida-apo-ti-syria
